Tennis als meditatie

Tennis en Tao; het lijkt in eerste instantie een onwaarschijnlijke combinatie. Maar breng een voormalig tenniskampioen met een bijzondere kijk op het spelletje in aanraking met een Healing Tao instructor en er ontstaat magie op de tennisbaan. Samen geven ze training aan hen die op een andere manier – met minder inspanning, maar méér vreugde – de sport willen beoefenen. Niet per se om er een betere speler van te worden, maar vooral een completer en evenwichtiger mens. Tennis als één lange meditatie…

Felix Kaplan (61) is een voormalig Litouws tenniskampioen en Israëlisch Davis Cup-speler. Als tenniscoach begeleidde hij in Nederland – waar hij in de jaren zeventig naartoe emigreerde – nationaal tenniskampioenen. Hij heeft sinds het einde van de vorige eeuw een eigen tennisschool waar hij zijn tennistheorie ‘Kaplanetics’ doceert. De manier waarop hij tot die theorie gekomen is, kent een lange en trieste voorgeschiedenis. In zijn eigen woorden: “In 1948, zo’n twee jaar na mijn geboorte, werd mijn vader door de Russische (Sovjet) autoriteiten veroordeeld tot vijftien jaar verbanning naar een werkkamp in Siberië (het was in de buurt van Moskou de zogenoemde ‘sjarasjka’ – een Gulag-kamp voor intellektuellen). Hij zou in de Tweede Wereldoorlog hebben gespioneerd. Ik bleef alleen achter met mijn moeder, die de situatie psychisch gezien nauwelijks aankon. Elke dag werd ik geslagen. Om niks. Op jonge leeftijd was ik me dus al zeer bewust van lijf en ledematen. Wanneer ik even met rust gelaten werd, probeerde ik me te ontspannen om zo de pijn te verzachten. Die handeling, en het afweren van de klappen, hielp me tien jaar later bij het spelen van tennis. Op kritieke momenten kon ik me volkomen ontspannen en mijn bewegingen perfectioneren.”

Kaplanetics
De ervaringen uit zijn jeugd – hoe pijnlijk ook – komen Felix van pas op de tennisbaan. Hij groeit uit tot een toptennisser en ontwikkelt spelenderwijs zijn eigen speltheorie. Hij noemt deze ‘Kaplanetics’. Enkele basisgedachten die eraan ten grondslag liggen staan haaks op hetgeen normaliter beginnende tennissers geleerd wordt. Punt één uit de tien geboden van de Kaplanetics luidt bijvoorbeeld: ‘Sla de bal nooit over het net’. Felix ligt toe: “Alleen door het eindeloos herhalen van één en dezelfde beweging krijg je de juiste slagtechniek onder de knie. Je haalt je racket recht naar achteren, ademt in, leunt op je achterste been, laat je racket als het ware vallen, (begint uit te ademen), slaat door de bal heen en ademt uit. Alles begint bij de beweging, want als je die op een correcte wijze uitvoert gaat de bal vanzelf wel over het net. Pas daarna kan gesproken worden over tactiek of andere elementen van het spel. Het verbeten bezig zijn met het over het net slaan van de bal – of het winnen van het punt – doet afbreuk aan je focus op de techniek en je spelvreugde.” Een andere in het oog springende richtlijn bij Kaplanetics is het gebruik van zware spieren en het uitschakelen van alle spieren die onnodig zijn voor het uitvoeren van de beweging van forehand of backhand. Dat laatste ter voorkoming van variatie op de slagtechniek, die immers te allen tijde exact hetzelfde dient te blijven. Felix: “Zelfs de gelaatsuitdrukking neem ik daarin mee. Zet een masker op en trek geen grimassen. Zo ga je onnodig verlies van energie en doorbreking van het patroon tegen. Probeer bovendien zo veel mogelijk de timing uit te schakelen. Timing is de zwakste schakel binnen het tennis, want deze dient telkens opnieuw berekend te worden. Door stil te blijven staan en door je beweging te isoleren kan je je slag zo organiseren dat je de bal steeds op dezelfde afstand tot je lichaam slaat.”

Zone
Reinoud Eleveld (..) was jarenlang actief in de Healing Tao en hield zich bezig met karate, toen hij Felix toevalligerwijze op de tennisbaan ontmoette. Vanwege een blessure ging zijn interesse op dat moment uit naar zachtere vechtsporten, maar nadat hij Felix tegen één van zijn leerlingen hoorde praten stapte hij over op tennis. Hij legt uit waarom: “Ik realiseerde me dat alles wat Felix zei rechtstreeks uit de mond van mijn Kungfu-leraar afkomstig zou kunnen zijn. Zijn ideeën over tennis en de manier waarop hij tennis doceerde bleken één op één terug te voeren op de theorieën rond de Chinese zwaardvechtkunst. Alleen diende ik in gedachten het zwaard door het racket te vervangen. Ik zocht een meester in de vechtsport, maar vond een tennisleraar!” Felix: “Al in de tijd dat ik Daviscup-tennis speelde had ik ontdekt dat in mijn theorieën elementen uit de Tai Chi, de Chinese gevechts- en bewegingskunst, verweven zaten. Bijvoorbeeld het fenomeen van ‘zone’. Dat is een soort mystieke ervaring die tijdens het tennissen kan ontstaan als je consequent dezelfde beweging blijft herhalen. Tijdens die trance-achtige staat van zijn lijkt het alsof de tijd vertraagt. Je hebt schijnbaar alle tijd om de bal – die bij toptennissers uiterst snel gespeeld wordt – rustig terug te slaan. Er gebeurt van alles om je heen, maar jij, je tegenstander en de bal lijken de enigen op de wereld. Tijdens een dergelijke gemoedstoestand kom je tot uitzonderlijke prestaties.” Reinoud: “De continue herhaling van de juiste slag kun je zien als een soort mantra, vergelijkbaar met bewegingsherhalingen tijdens verschillende oeroude gevechtskunsten. In Taoïstische termen zou je zeggen dat je je kristalkamer activeert, maar wat er op fysiek gebied bebeurt is dat chemische processen in de pijnappelklier versnellen waardoor je tijdsbeleving wordt beïnvloed.”

Federer vs. Nadal
Healing Tao is een uitgebreid en praktisch systeem voor zelfheling, -ontwikkeling en -verdediging, gebaseerd op taoïstische tradities. Actieve lichaamsoefeningen en meditaties, de zogenaamde Chi Kungs, zijn gericht op fysiek en emotioneel welzijn. Ze zorgen ervoor dat stress wordt omgezet in vitaliteit, het contact met lichaam en organen wordt hersteld en dat een beoefenaar meer controle over zijn eigen levensenergie krijgt. Reinoud: “Het Taoïsme staat voor de drie-eenheid van lichaam, geest en ziel. Chinese meditatievormen streven naar de ultieme integratie van deze drie, dit in tegenstelling tot sommige andere concepten die zich eerder richten op het overstijgen van het aardse, het lichamelijke. Binnen de Tao wordt het lichaam juist als een goddelijk geschenk gezien, dat met het allergrootste respect en de beste zorg behandeld dient te worden. Die filosofie herken ik in Kaplanetics. Daarbij gaat het niet om het ten koste van alles – bijvoorbeeld je lichamelijke welzijn – winnen van een wedstrijd of toernooi, maar om de vraag of je gelukkig op de baan staat. Als een heel wezen, één met jezelf en je omgeving. Ik vind in dit opzicht de vergelijking tussen de toptennissers Nadal en Federer altijd erg verhelderend. Daar waar het spel van eerstgenoemde gebaseerd is op kracht, agressie en adrenaline, zie je dat Federer door telkens dezelfde slag te herhalen en te werken met zijn ademhaling in een ontspannen, haast meditatieve staat geraakt. De Chinezen noemen dat spelen met een innerlijke glimlach en Felix heeft het in dit verband over ‘zachte ogen’. Daardoor heeft Federer in vergelijking tot Nadal een veel kleinere kans op blessures, hij pleegt immers geen roofbouw op z’n lichaam en staat niet verkrampt op de baan. Je kunt wel kampioen zijn, maar als je lichaam daaronder te lijden heeft, word je er per saldo dan een beter of gelukkiger mens van? Ik denk het niet.”

Spierkracht
Vanwege de overeenkomsten die Reinoud en Felix tussen het Taoïstische gedachtegoed en Kaplanetics ontdekten, besloten ze tot samenwerking over te gaan. Tegenwoordig geven ze trainingen waarbij de kennis van de Taoïsten uit het oude China in relatie gebracht wordt met de meest geavanceerde inzichten in het moderne tennis. Felix: “Vanuit onze visie zijn we niet ons lichaam, maar hebben we een lichaam. Dat lichaam moeten we zo goed mogelijk leren te verzorgen en besturen. Tijdens onze gezamenlijke trainingen richten we ons daarop. We laten zien hoe je in contact kunt komen met de zachte, warme energie uit het hart en hoe die vervolgens te verspreiden over de rest van het lichaam. We geven aan dat de repetitieve beweging van de tennisslag zorgt voor een massage van onze organen en we laten ervaren dat het bij tennis niet gaat om spierkracht, maar om het op correcte wijze uitvoeren van de techniek. Waardoor je minder doet, met méér resultaat!” Reinoud: “Ik weet nog, ik was toen net met tennis begonnen, als stoere, gespierde vent de baan op kwam en van Felix moest tennissen tegen een klein, iel meisje van negen (het meisje was toen 12). Dat spillebeentje sloeg echter twee keer zo hard en liet me alle hoeken van het veld zien. Toen was het mij wel duidelijk dat het bij tennis niet om spierkracht gaat…” Felix: “Ik herinner me dat meisje ook nog heel goed. Ze was beeldschoon voor haar leeftijd en ging altijd zeer goed gekleed de baan op. Maar in het begin zag het er niet uit wat ze deed. Ik stopte haar en zei: ‘Kijk eens hoe mooi je bent en wat voor fraaie kleding je draagt. Je tennisslag mag een uitdrukking zijn van je schoonheid’. Ze kijkt me aan en zegt: ‘Het zal voor jou heel wat moeilijker worden om mooi tennis te spelen…’ Heerlijk toch, dat coachen!”

De filosofie die Felix en Reinoud op de baan doceren is ook daarbuiten toepasbaar. Plezier in het spel, de focus op de ademhaling, het verzorgen van het lichaam en een positieve grondhouding dragen bij aan een vreugdevoller leven. Gunstige karakterontwikkelingen bij leerlingen die les krijgen op basis van de in dit artikel besproken tennisfilosofie zijn dan ook niet uit te sluiten. Felix: “Vergeet nooit: jíj bent het centrum van het universum. Vanuit jouw binnenste geef je het leven kleur. Laat tennis een meditatie zijn en alles is mogelijk.”

Tennis en Tao… een onwaarschijnlijk boeiende combinatie!

In de praktijk
Patrick Baijards (31) is Zhineng Qi Gong instructeur en tennisleraar in Zaandam. Zo’n zes jaar geleden had hij naar eigen zeggen een dubbele fouten complex, kon hij zijn forehand niet diep slaan en kreeg hij tot overmaat van ramp een rugprobleem. Hij besloot te stoppen met tennis, maar na twee jaar zelfonderzoek kwam hij Felix Kaplan op het spoor. Patrick: “Sinds ik bij Felix train heb ik nooit meer last gehad van mijn rug, spierpijn of ander blessureleed. Op de baan heb ik veel plezier – ik besloot zelfs tennisleraar te worden – en ik ben zelden moe van het tennis. Ik krijg er juist veel energie van. Dat heeft tot gevolg dat ik ook vrolijk en fit buiten de baan ben.”
Barbara van Rossum (47) is werkzaam als psycholoog/trainer en heeft een eigen healingpraktijk. Ze kwam drie jaar geleden in aanraking met de combinatie van Tao en Kaplanetics. Ze vertelt: “Hoewel Felix niet in Taoïstische termen spreekt, bedoelt hij hetzelfde. Hij gebruikt dus andere woorden en zijn visie is gebaseerd op andere, westerse filosofieën en theorieën en op wetenschappelijke kennis. Wat me in zijn opvattingen het meeste aanspreekt? Slaan vanuit rust, letten op je adem bij het spelen, de juiste beweging aanleren, de bal niet over het net willen spelen en zo kan ik nog heel wat andere pijlers opnoemen. Ik zie tennis nu niet meer enkel als sport of competitie, maar ook als een manier om mezelf beter te leren kennen. Ik werd me bewust van mijn spanningen en de pijn in mijn lijf en leerde die los te laten.”

Enkele richtlijnen

  • Sla de bal nooit over het net. Voer het resultaat – de bal over het net slaan – nooit als hoofddoel op. Onderstreep de leidende rol van de beweging – mechanisch, grof en met een minimum aantal details. Het proces is belangrijker dan het doel. De tennisbal die op je afkomt is maar een toetsmiddel van je beweging. Niet meer!
  • Isoleer zoveel mogelijk de beweging zelf. Schakel alle spieren uit die onnodig zijn voor het uitvoeren van de beweging van forehand of backhand. Dat bereik je door een bepaalde positie in te nemen. En sta absoluut stil als je de beweging uitvoert. Maak daarbij zo efficiënt mogelijk gebruik van de grote spieren van je arm. Vermijd hoofd-, pols- en zelfs elleboogbewegingen. Gebruik geen grimas, maar een masker. Buig je rug niet en begin elke beweging van je forehand en backhand met je kin.
  • Beweging is een machtig middel om een nieuw beeld van jezelf te scheppen. Het herhalen van één en dezelfde gezonde beweging maakt dat wij meer op ons lichaam durven te vertrouwen en dat verhoogt vervolgens weer ons zelfvertrouwen buiten het tennis. Vervreemding wordt in vertrouwen omgezet. Het beheersen van tennisbewegingen geeft je een gevoel van onafhankelijkheid en succes.

(Uit: ‘De tien geboden van Kaplanetics’ van Felix Kaplan)

This entry was posted in Nieuws. Bookmark the permalink.

Geef een reactie

Your email address will not be published. Required fields are marked *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>